تابو سازی مسائل جنسی به کودکان
آموزش مسائل جنسی در بیشتر جوامع سنتی و اسلامی از جمله کشور ما موضوعی بسیار حساس و حتی تابو محسوب می شود، اگر چه این موضوع در کشورهای توسعه یافته و اروپایی نیز از مباحث چالش برانگیز به شمار می رود اما این کشورها توانسته اند مباحث جنسی را در قالب واحد درسی در مدارس خود آموزش دهند. به گزارش خبرنگار شفقنا زندگی، رشد و پیدایش انواع و اقسام تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی به زندگی افراد بخصوص در سال های اخیر، موجی از آگاهی ها و اطلاعات درست و نادرست جنسی و زناشویی را در اختیار افراد مختلف قرار داده است. از سوی دیگر پیچیدگی ها و گسترش روابط انسانی در دنیای معاصر، خود راه دیگری شده است تا چرخش اطلاعات میان افراد به سادگی و به سرعت، رو به افزایش رود و درواقع هرگونه اطلاعاتی که از طریق ابزارهای مدرن ارتباطاتی همچون اینترنت و ماهواره به شخص داده می شود، به سرعت از طریق افراد به یکدیگر هم منتقل گردد. در این میان آسیب پذیرترین گروه هدف به عنوان مخاطبان این وسایل مدرن ارتباطاتی، کودکان و نوجوانان هستند که کمترین آگاهی و پیش زمینه ذهنی قبلی را در مورد مسائل جنسی داشته و خود به خود نیز دارای کنجکاوی های جنسی هستند. این در حالی است که در یک دهه پیش افراد در سنین نوجوانی و گاها در جوانی مسئله جنسی اطلاعات بسیار سطحی و اندکی داشتند. بطوریکه در بسیاری از خانواده های ایرانی نخستین تجربه صحبت های مادر- دختری به بحث “بلوغ” خلاصه می شد و مادران در سنین ۹ تا ۱۴ سالگی به این فکر می افتادند در خلوتی صحبت های به اصطلاح مادر و دخترانه خود را به آنها بگویند و توضیح دهند که آنها خیلی زود با تغییرات و اتفاقاتی در بدنشان مواجه می شوند كه نباید از آن بترسند و البته سخنی هم به آشكار در مورد این تغییرات نگویند در نتیجه این صحبت ها تا همین سال های قبل و البته در حال حاضر نیز در برخی مناطق کشور معمولا نخستین مواجهه دختران با پدیده بلوغ جسمی بود و مدارس ما هیچ نوع آموزش‌هایی در این زمینه ارائه نمی دادند. بنابراین لازم است با اطلاع رسانی بجا و مناسب از طریق آموزش، آگاهی کودک از حد و مرزهای بدنش در مواجهه با افراد آشنا و غریبه افزایش یابد تا آنها در برابر انواع خطرات و تعرضات که با آن مواجه هستند ایمن و در برابر بروز این خطرات احتمالی که البته میزان شیوع آن در جامعه نیز بالا است سکوت اختیار نکنند و قربانی انواع تجاوزات جنسی نشوند. ضمن اینکه ارائه این آموزش‌ها کودکا را در برابر اطلاعات نادرست واکسینه کرده و از بلوغ زود رس آنها جلوگیری کند.
اجازه ندهیم ذهنیت غلط از مسایل جنسی در کودکان شکل بگیرد دکتر طاهره محمدی، روانشناس اجتماعی در گفت و گو با شفقنا زندگی بر نقش موثر آموزش‌های جنسی به عنوان یکی از مهم ترین فاکتورهای پیشگیری از بروز آزارهای جنسی کودکان اشاره کرد و گفت: بچه ها بطور طبیعی از سن پایین درباره مسائل جنسی کنجکاو هستند و به بررسی تفاوت‌های جنسی خود با همسن و سالان می پردازند. بنابراین زمانی که آنها از ما پرسش های جنسی مي‌پرسند، به اين معنی است که خودشان به اطلاعات مقدماتی دست یافتند و نیاز است آگاهی آنها با آموزش های مفید و منطقی ساماندهی شوند تا ذهنیت غلط در مورد این مسایل دسترسی نیابند. وی در ادامه با تاکید بر اینکه کودکان باید از همان دوران کودکی با اعضای بدن خود آشنا شوند، تصریح کرد: اینطور نیست که آموزش های جنسی را به سنین خاصی محدود کنیم، از نظر روانی این آموزش‌ها باید از زمانی که کودکان نسبت به اعضای بدن خود حساس شدند آغاز شود و بچه ها باید بدانند بدن آنها حریم خصوصی محسوب می شود و کسی حق ندارد به شیوه های به آنها نزدیک شوند یا به آنها تعرض کنند. البته آموزش های جنسی به کودکان باید در فضا و محیط خاص صورت بگیرد. والدین از پرسش های جنسی کودکان شرم نکنند این روانشناس به نقش والدین در ارائه آموزش‌های جنسی به کودکان اشاره کرد وگفت: کنجکاوی جنسی کودکان بسته به هوش و روابط اجتماعی آنها از ۳ تا ۶ سالگی شروع می‌شود. آنچه مهم است این است که بچه‌ها شوق و هیجان زیادی در کشف جنسیت خودشان دارند. دنیای ذهن کودک بسیار پاک و معصوم است و اگر سوالات جنسی می‌پرسد والدین نباید احساس شرم، ناراحتی یا عصبانیت پیدا کنند. بنابراین اگر والدین دربرابر هر سؤال جنسی به هر نوعی در مقابل بچه‌ها قرار گرفتند نباید شرم و حیا نشان دهند، در غیر این صورت نمی‌توانند به او کمک کنند چرا که پاسخگویی به سؤالات جنس کودکان به شیوه نادرست پیامد منفی دارد.خطر ناآگاهی جنسی در بین کودکان به گفته دکتر محمدی، متاسفانه با رشد انواع شبکه های مجازی و الکترونیکی در جامعه و دسترسی آسان کودکان و نوجوانان به این ابزارها، با خطر ناآگاهی جنسی در بین آنها مواجه هستیم.خانواده ها ومدارس باید با ایجاد فضای مناسب، ارئه این نوع آموزش های جنسی را جدی بگیرند تا در معرض انواع خطر تجاوزات جنسی قرار نگیرند.مدارس از کتمان حقایق دست بردارند آموزش باید از دوران متوسطه ی اول شروع شود این روانشناس اجتماعی با بیان اینکه مدارس از کتمان حقایق به دانش آموزان دست بردارند، تاکید کرد: مدرسه ها باید از این کتمان کردن حقایق دست بردارند. سیستم آموزش و پرورش ما فکر می کند اگر این حقایق را سرپوش بگذارد، مشکلات حل می شود؟ در حالی که این مسائل ادامه می یابد و ممکن است آسیب های جدی تری به همراه داشته باشد. در واقع آنها می توانند با سازوکارهای خاص و روش های موثر تربیتی به دانش آموزان آگاهی و اطلاعات جنسی درست ارائه دهند. چرا که باید این نکته را بپذیریم اندام جنسی هم مثل سایر اندام های بدن است و کودکان باید نسبت به این بخش از بدن خود نیز آگاه باشند. از نگاه روانشناسان و جامعه شناسان، شروع آموزش جنسی سن خاصی ندارد. هر زمانی که فرزند کنجکاوی نشان داد، باید به اندازه ی فهم و ظرفیت پذیرش او تا حدی که حس کنجکاوی وی ارضا شود توضیح داد چرا که اگر به پرسش های جنسی او پاسخی داده نشود، ممکن است سوال ها را از افراد دیگری بپرسد که قابل اعتماد نیستند.دکتر مریم کشاورز کارشناس امور تربیتی در گفت و گو با شفقنا زندگی با تاکید بر اینکه خانواده اولین نهادی است که کودکان هویت خود را در آن درک می کنند، افزود: کودکان ناخواسته در خانواده با دیدن خواهر و برادر و غیره به تفاوت جنسی میان پسر و دختر پی می برند اما این آموزش باید از دوران متوسطه ی اول شروع شود و جزو کتاب های درسی آنان باشد که بوسیله ی معلمان تعلیم داده شود. چراکه دنیافعلی دیگر دنباله رو زمان گذشته نیست و هجوم اطلاعات، نیاز به آموزش جامع و کامل را برای کودکان ایجاب می کند. نگذاریم کودکان پرسش های جنسی رااز منابع نادرست دریافت کنند وی در ادامه با بیان اینکه نمی توان کودکان را در خصوص مسایل جنسی در جهل پرورش دهیم، تصریح کرد: در صورتی که پرسش های جنسی کودکان از مسیرهای درست یعنی خانواده و مدارس آموزش داده نشود آنها همسن و سالان یا منابع نامطمئن بیرونی را به عنوان منبع آگاهی قرار می‌دهند در نتیجه بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرند. بطوریکه حتی والدین ومعلمان خود را در جریان اتفاقات و خطراتی که ممکن است برایشان اتفاق بیفتند قرار نمی دهند. وی در ادامه خاطر نشان کرد: بهترین شرایط پاسخگویی و آموزش مسایل جنسی به کودکان زمانی است که والدین سطح شناختی فرزند خود را درک کنند که در چه سطحی از تفکر قرار دارند. اگر پاسخی که به پرسش فرزند داده می شود کمتر از توان شناختی او باشد، احساس می کند که والدین او را مسخره کرده اند و پاسخ سوال خود را از جاهای دیگر استخراج می کنند. عکس این قضیه هم اگر سوالی که کودک می پرسد و پاسخی که می دهند بیش از توان ذهنی او باشد، سردرگم می شود و سوال های بیشتری ایجاد می شود و در واقع مشکلات بیشتری به همراه دارد. این کارشناس امور تربیتی با بیان اینکه آموزش جنسی در کلاس درس و در میان گروه همسال اثر بخشی وپویایی بیشتری دارد، تاکید کرد: تحقیق علمی در این زمینه توسط «پتریم سورکین» جامعه شناس و روانشناس مشهور بر روی ۲۷۳ نوجوان صورت گرفت و در نهایت مشخص شد که تاثیر گروه همسالان و همفکران از والدین بیشتر است؛ چرا که فرزندان بینش والدین را تحکمی می دانند که جنبه ی زور دارد؛ در حالی که وقتی جوانان با هم بحث می کنند این دید بر طرف می شود. جای خالی آموزش های عمومی مسایل جنسی در ایران دکتر کشاورز با تاکید براینکه آموزش عمومی مسایل جنسی در ایران مورد غفلت قرار گرفته است بر نقش مشاروان مدارس بر پاسخ به دغدغه های جنسی دانش آموزان اشاره کرد و گفت: آموزش مسایل جنسی در کشور ما به دلیل یک ترس بیهود مورد بی‌مهری قرار گرفته است. وقتی در کشوری مسایل جنسی تابو است، نخست باید به آموزش عمومی آن پرداخت و بحث پیشگیری و بعد آموزش تخصصی‌تر اما در مدرسه نقش کلیدی برعهده مشاوران است برای بیان مسایلی که آموزش‌وپرورش به طور مستقیم به آن ورود نمی‌کند ولی نیاز اساسی است. راه‌های آموزشی مسائل جنسی به کودکان نحوه برخورد و مواجهه والدین با کودک بسیار اهمیت دارد و آگاهی از راه های آموزشی جنسی به کودک، می‌تواند کودک را به درستی با واقعیاتی درباره مسائل جنسی روبه‌رو کند. والدین باید در مسائل تربیت جنسی کودک با راه های آموزش مسائل جنسی به کودکان آشنا باشند و زمان خوبی را برای رشد و پرورش جنسی او اختصاص دهند. از جمله مهم‌ترین راه های آموزش مسائل جنسی به کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: مراقبت از بدن به کودکان بزرگترها و به خصوص والدین باید به خوبی آموزش مراقبت از بدن به کودکان را یاد بگیرند. در بسیاری از موارد مشکلات و خطرات جنسی که کودک را تهدید می‌کند با لمس شدن از سوی اطرافیان اتفاق می‌افتد. والدین می‌توانند با آموزش حریم خصوصی به کودکان و جای خصوصی کودک او را از خطرات پیش رو در امان نگاه دارند. بیان این موضوع به کودک که لمس خوب چه تفاوتی با لمس بد دارد بسیار مهم است. لمس دست و سرشانه‌ها در صورتی که با تمایل کودک صورت بگیرد لمس خوب و در آغوش کشیدن با زور و دست زدن به جای خصوصی کودک به عنوان لمس بد مطرح می‌شود.در زدن هنگام ورود به اتاق والدین بهتر است درباره در زدن و سپس ورود به اتاق پدر و مادر آموزش درستی به کودک داده شود. پدر و مادر می‌بایست معنا و مفهوم حریم شخصی را به کودک آموزش دهند و از او بخواهند این قانون را درباره همه افراد و حتی دیگران در مقابل خودش هم رعایت کند.پاسخ به سوالات جنسیتی کودکان یکی از مهم‌ترین راه‌های آموزش مسائل جنسی به کودکان پاسخ به سوالات جنسیتی آن‌هاست. کودکان، به ویژه در سنین پایین‌تر تفاوت‌های بدنی خود را با جنس مخالفشان تشخیص می‌دهند و درباره آن کنجکاوی می‌کنند. پاسخ درست به سوالات جنسیتی کودکان گره‌های ذهنی آنها را باز می‌کند. دروغ گفتن ممنوع از سوال‌های مهمی که کودکان همیشه درباره آن کنجکاوی می‌کنند بارداری و چگونگی بارداری است. باید این را در نظر بگیرید که قرار نیست همه چیز را درباره روابط زناشویی و شیوه بارداری به کودک توضیح دهید. اما دروغ گفتن هم ممنوع است و فقط کودک را در مسیر اشتباه آموزش سوق می‌دهد. در سنین 4 تا 6 سالگی بهتر است که شیوه بارداری را با بیان وجود سلول‌هایی درون بدن مادر توضیح داد که وظیفه آنها درست کردن بچه است.در سنین 6 تا 8 سالگی می‌توان به کودک گفت که این سلول‌ها درون بدن مرد هم وجود دارد و برای درست شدن بچه لازم است این سلول‌ها در کنار هم قرار بگیرند. پاسخ به سوالات کودکان در مورد بچه دار شدن کار مهمی است که هر والدی باید آمادگی آن را داشته باشد. همراهی پدر و مادر از جمله مهم‌ترین راه های آموزش جنسی به کودکان همراهی پدر و مادر در کنار هم است. والدین باید تلاش کنند که مساول جنسی و دغدغه‌های کودک را با همکاری هم حل کنند و در زمان توضیح این مسائل هر دو حضور داشته باشند.این کار کودک را در یک امنیت روانی فوق‌العاده قرار می‌دهد که به او کمک می‌کند گره‌های ذهنی‌اش را همراه با پدر و مادر باز کند.قدرت نه گفتن!والدین باید به کودک قدرت نه گفتن را بیاموزند. تشویق کودک به نه گفتن با صدای بلند به خوبی کمک می‌کند که در موقعیت‌های خطرناک و لحظاتی که از سوی دیگران مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد به راحتی نه بگوید. کودک باید بیاموزد عدم تمایل به لمس شدن، بوسیده شدن و ... خود را با صدای بلند اعلام و والدینش را از آن با خبر کند. آموزش اسم جاهای خصوصی بدن بهترین زمان یاد دادن اسم جاهای خصوصی بدن به کودکان هنگام حمام کردن کودک است. برای یاد دادن نام اسم جاهای خصوصی بدن به کودک بهتر است از عبارت جای خصوصی بدن استفاده کنید. به راحتی به کودک توضیح دهید همانطور که کسی اجازه ندارد از شانه، حوله یا مسواک ما استفاده کند و این‌ها یک چیز خصوصی هستند، هیچکس اجازه دست زدن به اندام خصوصی بدن را هم ندارد کتاب خواندن بسیاری از والدین روش برخورد با سوالات جنسی کودک را نمی‌دانند و زمانی که ین سوالات مطرح می‌شود دچار وحشت و اضطراب می‌شود. یک والد موفق همیشه باید آمادگی این موضوع را داشته باشد.
برای این کار بهتر است در زمینه آموزش مسائل جنسی به کودک کتاب بخوانید و آگاهی خود را درباره آن بالا ببرید. استفاده از کتاب آموزش جنسیت به کودکان هم در این مسیر راهنمای بسیار خوبی است. تجاوز به کودک تجاوز در هر صورتی وحشتناک است، اما تجاوز به کودک امری توجیه ناپذیر و غیر قابل بخشش است. از سمتی کودک، برعکس بزرگسال، در بسیاری از موارد درکی از موقعیت خود ندارد و یا نمی تواند موقعیت خود را برای والدین خود شرح دهد. والدین در این موارد باید نشانه های هشداردهنده آزار جنسی در کودک را بدانند و آن را به موقع تشخیص دهند. در صورتی که والدین به این قضیه مشکوک باشند، باید آن را با روانشناس در میان بگذارند تا به صورت حرفه ای این موضوع پیگیری شود نشانه های هشدار دهنده تجاوز جنسی در کودکان دلیل اصلی موفقیت متجاوز، سکوت است. تابوهای جامعه و عدم آموزش و ناآگاهی از قوانین فرد قربانی را به سمت سکوت هل می دهد. کودکی که مورد تجاوز قرار گرفته است بیشتر از بزرگسالان این راز را نگه می دارند. چون متجاوز، بچه را می‌ترساند و می‌گوید اگر این راز را به کسی بگوید او را خواهد کشت، بنابراین بچه ترسیده، سکوت می‌کند.از دیگر توجیهات رایج متجاوزین که کودک را به سکوت کردن قانع می کنند این است که اگر پدر و مادرت بفهمند؛ تو را می‌کشند، بیرونت می‌اندازند، دوستت ندارند، تو دیگر آلوده‌ای، همه مسخره‌ات می‌کنند، تو گناه کردی، خدا دیگر تو را دوست ندارد و غیره. از طرفی گاهی بچه‌ها دوست دارند راز داشته باشند، مثلاً متجاوز به آنها القا می‌کند: تو دوست منی یا می‌خواهم بعداً با تو ازدواج کنم. پدر و مادر باید چگونه متوجه تجاوز جنسی به کودکان شوند؟ برخی نشانه ها وجود دارند که می توان به کمک آن ها ردپای تجاوز به کودک را شناسایی کرد. نشانه های بدیهی: برخی از این نشانه‌ها غیر قابل انکار هستند و علامت های قطعی تجاوز جنسی محسوب می شوند. بیماری‌های مقاربتی به خصوص زگیل تناسلی یا HPV که از مادر در هنگام تولد منتقل نشده باشد از علائم قطعی است. اگر بچه سفلیس داشته باشد، قطعاً تجربه جنسی داشته است. حاملگی های ناخواسته در دختران بسیار کوچک که ازدواج نکرده‌اند و رابطه‌ای نداشته‌اند نیز از علائم قطعی است. سوزش و کبودی در نواحی تناسلی کودک نیز می تواند از نشانگانی باشد که احتمال تجاوز را بسیار بالا می برد.نشانه های شایع:از دیگر نشانه های دیگر که البته بسیار شایع تر نیز هستند، تغییر خلق و خو، گریه خیلی زیاد و بدقلقی است. نشانه مهم دیگر کم اشتهایی است و تقریباً شایع ترین نشانه در بچه هاست. این بچه‌ها معمولاً اعتصاب غذا می‌کنند. بچه‌هایی که تجربه ی تجاوز مقعدی داشته اند به خاطر دفع مدفوع‌دردناکشان کمتر غذا می خورند تا با فاصله بیشتری نیاز به دفع پیدا کنند. بچه‌هایی که مورد تجاوز جنسی دهانی قرار می‌گیرند به محض اینکه شیء خارجی در دهان‌شان احساس کنند تنش نشان می‌دهند. مشکل در خوابیدن و کابوس‌های شبانه نیز از نشانه های رایج تعرض به کودک است. به خصوص بچه‌هایی که در خواب به آن ها تعرض می‌شود، فکر می‌کنند اگر بیدار بمانند می‌توانند از خودشان دفاع کنند. درنتیجه کودک وانمود می‌کند که خواب است. اما به محض اینکه پدر و مادر از اتاق بیرون رفتند .چشم‌هایش را باز می‌کند و تا جایی که بتواند چشم‌هایش را باز نگه می‌دارد. این کودکان در طول روز یا در مدرسه خواب آلود هستند. نشانه شایع دیگر شب ادراری است. بچه‌ای که مورد آزار قرار می‌گیرد بخاطر ترس دچار شب ادراری می‌شود. یکی از دیگر مواردی که می‌تواند به تشخیص نشانه‌ها کمک کند افت تحصیلی شدید و ناگهانی است.نشانه های مرتبط:از طرفی والدین باید بدانند اگر کودکی درباره رابطه جنسی حرف می‌زند، حرف کودک را جدی بگیرند. زیرا کودکان در مورد روابط جنسی تخیل ندارند. اگر بچه درباره رابطه جنسی حرف زد به احتمال خیلی زیاد اتفاقی برایش افتاده است. دست زدن مداوم به اندام تناسلی وقتی از حد بگذرد و یا به ناگهان زیاد شود، استفاده از کلمات جنسی که در خانواده زده نشده یا کشیدن نقاشی آلت جنسی می تواند از عوامل مشکوک دیگر باشد.حیوان آزاری، تغییر در رفتار با عروسک ها یا موجودات ضعیف تر، به خصوص اگر ادای متجاوز را درآورد یا در بازی نقش متجاوز را تقلید کند نیز از نشانه های مهم است. اگر به تجاوز به کودک مشکوک شویم چه کنیم؟اگر به هر دلیل شک دارید که کودک مورد آزار بوده است باید سریع به پزشک مراجعه کنید. واقعیت این است بیشتر پدر و مادرها اشتباه‌هایی را در مواجهه با این مسأله دارند. نخستین اشتباه انکار است. اما اشتباه بزرگتر از آن ابزار خشم نسبت به کودک است. والدین نباید کودک را مقصر بدانند. اتفاقا باید تمام تلاش خود را بکنند تا کودک سریع تر به حس امنیت بازگردد. از طرفی
خودِ والدین نیز نباید احساس گناه داشته باشند.مراجعه به پزشک متخصص اطفال یا عمومی برای تشخیص و کنترل آسیب های تجاوز ضروری است. پس نخستین کاری که پدر و مادر باید بکنند مراجعه به پزشک و گزارش به پلیس است. قدم بعد، مراجعه به روانشناس است. باید توجه داشت تجاوز جنسی بحث پیچیده ای است و احتیاج به کار روان درمانی دارد.
